TEK ÖRNEK YUNDAK SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE İNCELEME

Özet

Clauson'un An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish /13.Yüzyıl Öncesi Türkçenin Etimolojik Sözlüğü adlı çalışmasında hapax legomenon(tek örnek) olarak adlandırılan birçok sözcük ile karşılaşılmaktadır. Yundak sözcüğüde bu tek örnek sözcüklerden yalnızca biridir. Bu çalışmada Divanü Lûgat-it-Türk 'teyalnızca bir kez geçtiği için tek örnek olarak kabul edilen yundak "at gübresi"sözcüğü üzerinde durulmaktadır. Çalışma iki başlık altında toplanmaktadır. Birincibölümünde tarihî metinlerde pek çok kez tespit edilmiş olan yunt / yont / yond sözcüğüüzerinde durulmakta ve sözcüğün şu anlamları verilmektedir: "Belli bir türe, cinseait at; on iki hayvanlı takvimde "at" için kullanılan hayvan adı, at yılı, at günü;vahşi, eğitilmemiş kısrak; otlakta otlayan atların tümü; kısrak". Sözcük, modern Türkdillerinden Sarı Uygurcada yot /yöt / yut "at, 12 hayvanlı takvime ait yıl adı" olarakvarlığını sürdürürken Türkiye Türkçesinin ağızlarında ise yunt / yont / yond "damızlıkeşek; at; başıboş hayvan" biçiminde yaşamaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde iseyundak sözcüğünün tek örnek olmadığı Sarı Uygurcadaki yindak, yondak, yomdak,yontak ve yuntak biçimleri ile tanıklanmaktadır. yunt "at" sözcüğünün küçültmebiçimi olan yundak sözcüğünün Sarı Uygurcada yalnızca "gübre" anlamında değilaynı zamanda ata ait birtakım anlam genişlemeleri ile "atın kuyruğu" anlamındayaşadığı görülmektedir. Ayrıca sözcük, Sarı Uygurlarda Şamanizme ait bir unsurolarak Şaman törenleri sırasında da kullanılmaktadır. Bu çalışmada, yundak sözcüğünün Sarı Uygurcadaki bütün bu kullanımları metinler eşliğinde verilmektedir.